سازمان کنفرانس اسلامیسازمان کنفرانس اسلامی، با ۵۷ کشور عضو در چهار قاره جهان یکی از سازمان‌های بین‌المللی کنونی جهان و دومین سازمان بین دولتی پس از سازمان ملل متحد است. دبیرخانه، دادگاه بین‌المللی عدل اسلامی و کمیته‌های تخصصی از ارکان سازمان کنفرانس اسلامی است که رکن عالی آن، پادشاهان و رؤسای کشورها و سران دولت‌ها است که هر سه سال یکبار در پایتخت یکی از کشورهای عضو سازمان برگزار می‌شود. علاوه بر اجلاس کشورهای اسلامی، یک اجلاس دیگری توسط وزرای خارجه کشورهای اسلامی هر سال یکبار و در صورت لزوم چند بار تشکیل می‌گردد. ۱ - مقدمهدر خطّۀ کشورهای عربی اسلامی که از سواحل آفریقای شمالی در اقیانونس اطلس تا شرق اندونزی امتداد دارد، وجود بیش از یک میلیارد مسلمان در این کشورها، لزوم این سازمان و بحث از صلاحیت‌ها و ارکان آن را ضروری می‌سازد چرا که این سازمان مبنای همبستگی در بین کشورهای اسلامی است. فکر اولیه تشکیل این سازمان را می‌توان در دهۀ ۱۹۵۰ جستجو کرد چرا که از طرفی رژیم پهلوی درصدد تحکیم موقعیت خود در منطقه خاورمیانه به عنوان کمربند حفاظتی در برابر کمونیزم بود و از طرفی سیاست عربستان سعودی در مقابله با تز وحدت عربی ناصریسم، فکر تشکیل چنین اتحادیه‌ای را بیش از پیش گسترش داد. ۲ - اعضاءسازمان کنفرانس اسلامی دارای ۵۶ عضو می‌باشد که از لحاظ جغرافیایی به سه گروه آسیایی و آفریقایی و عرب تقسیم می‌شوند که عبارتند از: ۲.۱ - کشورهای آسیاییکشورهای آسیایی که شامل ۱۲ کشور می‌باشد: جمهوری آذربایجان، افغانستان، اندونزی، ایران، برونئی، بنگلادش، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ترکیه و مالزی. ۲.۲ - گروههای آفریقاییگروههای آفریقایی که شامل ۱۷ کشور می‌باشد که عبارتند از: اوگاندا، بورکینافاسو، توگو، چاد، تانزانیا، سنگال، سیرالئون، کامرون، کومور، گابن، گامبیا، گینۀ بیسائو، مالدیو، مالی، موریتانی، موزامبیک، نیجر و نیجریه. ۲.۳ - گروه کشورهای عربیگروه کشورهای عربی که شامل ۲۱ کشور می‌باشد که عبارتند از: اردن، الجزایر، امارات متحده عربی، بحرین، تونس، جیبوتی، سودان، سوریه، سومالی، عراق، عربستان سعودی، عمان، دولت فلسطین، قطر، کویت، لبنان، لیبی، مراکش، مصر، مورتیانی و یمن. کشور آلبانی تنها کشور اروپایی است که در سال ۱۹۹۳ به سازمان کنفرانس اسلامی ملحق شد. و سورنیام از قاره آمریکا نیز در سال ۱۹۹۶ به سازمان کنفرانس اسلامی پیوسته است. ۳ - ارکانساختار این سازمان نسبت به سازمان‌های دیگر ساده است و رکن عالی آن، پادشاهان و رؤسای کشورها و سران دولت‌هاست که هر سه سال یکبار در پایتخت یکی از کشورهای عضو سازمان برگزار می‌شود. علاوه بر اجلاس کشورهای اسلامی، یک اجلاس دیگری توسط وزرای خارجه کشورهای اسلامی هر سال یکبار و در صورت لزوم چند بار تشکیل می‌گردد. ۳.۱ - دبیرخانهیکی از ارکان این سازمان دبیرخانه سازمان است که مسئولیت پیگیری و اجرای تصمیمات متخذه در کنفرانس سران و اجلاس وزرای خارجه را برعهده دارد. دبیر کل این سازمان، به عنوان رئیس دبیرخانه که با اکثریت آراء و به مدت ۴ سال انتخاب می‌شود. مقر دبیرخانه بر اساس منشور کنفرانس اسلامی، شهر بیت‌المقدس می‌باشد و تا زمان رفع اشغال صهیونیست‌ها، جده به طور موفت مقر دبیرخانه می‌باشد. ۳.۲ - دادگاه بین‌المللی عدل اسلامیدر اجلاس پنجم سران کنفرانس اسلامی در کویت ۱۹۸۷، با تصویب قطعنامه‌ای، دادگاه بین‌المللی عدل اسلامی، نیز یکی از ارکان این سازمان، اعلام شد. که مقر آن در کویت و متشکل از ۷ قاضی برای مدت ۴ سال می‌باشد که حوزۀ اقتدار آن در مورد مسائلی که دولت‌های عضو متفقاً به دادگاه احاله داده باشند و مسائلی که در معاهدات لازم‌الاجرا مطرح می‌شود و تفسیر معاهدات دو یا چند جانبه و تحقیق در هر موضوعی از موضوعات حقوق بین‌الملل و تحقیق در مورد واقعه‌ای که موجب تزلزل در تعهدات بین‌المللی است. اگرچه عملاً این نهاد رسمیت نیافته است. ۳.۳ - کمیته‌های تخصصیبرای پیگیری و اجرای مصوبات اجلاسیه‌های سازمان، کمیته‌های تخصصی تشکیل می‌گردند که به دو گروه کمیته‌های دائمی و کمیته‌های موقت تقسیم می‌شوند؛ مثل کمیته‌های همکاری اطلاعاتی و فرهنگی و کمیته همکاری‌های تجاری و اقتصادی و کمیته همکاری‌های علمی و تکنولوژیک و کمیته‌های موقت نیز که به تناسب ضرورت و نیاز جهان اسلام تاسیس می‌شوند مثل کمیته اسلامی صلح و کمیته ویژه افغانستان. البته این سازمان دارای ارگان‌های فرعی نیز می‌باشد که دولت‌های عضو سازمان، عضو این ارگان‌ها نیز هستند مثل مجمع فقه اسلامی و بانک توسعه اسلامی و مرکز اسلامی توسعه تجارت. [۱]
آقایی، داوود، سازمان بین‌المللی، تهران، نسل نیکان، ۱۳۸۲، چاپ اول، ص۳۲۵.
[۲]
ضیائی بیگدلی، محمدرضا، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران، گنج دانش، ۱۳۷۹، چاپ چهاردهم، ص۲۳۵.
۴ - پانویس
۵ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سازمان کنفرانس اسلامی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱۱/۰۸. رده‌های این صفحه : حقوق بین‌الملل عمومی | روابط بین الملل | سازمان‌های اسلامی | سازمان‌های بین‌المللی | کنفرانس‌های اسلامی | مباحث حقوقی | مباحث علوم سیاسی
|